راش
نام علمي Fagus Orientalis Lipsky
خانواده Fagaceae
نام انگليسي Beech
نامهاي بومي:
راش، آلاش، اَلاش، اَلوش، بُشجير، چِلَرْ، چِلْهَرْ، بِنج، راج، شَريان، شجرة النَبَع، شوحَط، عيش السّياح، قِزِل آغاج، قِزِل گُز، مِرس
رويشگاه
در ارتفاعات كوههاي البرز انتشار دارد. از آستارا و طوالش و ديلمان تا كلاردشت و نور و كجور تا رودخانه زيارت گرگان ديده مي شود.راش از ارتفاع 650 متر تا 2000 متري از سطح دريا گسترش دارد.
مشخصات اكولوژيكي (زيست محيطي)و گياهي گونه
راش درختي است با تنه راست و بلند قامت و به ارتفاع 35 متر (تا ارتفاع 50 متر نيز مشاهده شده است) تاج آن تخم مرغي يا استوانه اي است، پوست تنه صاف و خاكستري رنگ بدون شكاف داشته. برگها بشكل تخم مرغي با حاشيه كركدار و موجدار است. ميوه اين گياه فندقه اي به رنگ قهوه اي تيره و به شكل هرم مثلث القاعده است.
از گونه هاي سايه پسند (يا نيمه روشني پسند). دير زيستي آن نسبتا زياد است ولي از سن 150 سال به بالا تدريجا توخالي مي شود.
مشخصات ظاهري (ماكروسكوپي) چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
چوبي است كه رنگ آن از سفيد مايل به زرد در خاكهاي با سنگ مادر آهكي تا صورتي و قرمز روشن در خاكهاي با سنگ مادر سيليسي تغيير مي كند. فاقد درون چوب مشخص است. حد دواير ساليانه بعلت وجود چوب تابستانه فشرده و تيره رنگ به خوبي مشخص است.
مقطع شعاعي (برش عمود بر سطح گرده بينه و در جهت طول آن)
در اين مقطع اشعه چوبي بصورت لكه هاي درخشان (پرمگس) ديده مي شود.
مقطع مماسي (برش مماس بر سطح گرده بينه)
در اين مقطع اشعه چوبي بصورت چشمكهاي ريز و درشت (بسته به محل رويش) فراوان ديده مي شود.
مشخصات ميكروسكوپي چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
چوبي همگن و نيمه بخش روزنه اي است. با چوب درون كاذب كه معمولا دل قرمزي راش ناميده مي شود. آوندها اغلب بصورت گروهي دو تا سه تائي و گاه بصورت منفرد ديده مي شود و حاوي تيل مي باشد. پارانشيم ها بصورت نوارهاي كوتاه آپوتراشال (مستقل از آوند) و بندرت همراه با آوند (پاراتراشال) ديده مي شود.
مقطع شعاعي (برش عمود بر سطح گرده بينه و در جهت طول آن)
آوندها داراي دريچه منفرد و يا نردباني شكل هستند. الياف آن اغلب از نوع فيبر تراكئيد و فيبر ليبري فرم است. اشعه چوبي از نوع همگن مي باشد.
مقطع مماسي (برش مماس بر سطح گرده بينه)
اشعه چوبي تك سلولي يا چند سلولي هستند كه پهني آنها گاه تا 25 سلول مي رسد، ارتفاع آنها متغيير است و از چند سلول تا 4 ميليمتر مي رسد و ديوارة ضخيم دارند.
معايب و فساد
همانطور كه ذكر شد، از معايب اين چوب دل قرمزي آن شهرت دارد كه نتيجه يك واكنش فيزولوژيكي درخت در برابر حمله قارچها مي باشد. آوند قسمت دل قرمز مملو از تيل و مسدود مي باشد، كه در نتيجه نفوذ مواد حفاظتي را در آن با اشكال مواجه مي سازد. در آزمايشات ثابت شده است. قسمت دل قرمز تا حدودي حساس تر، كم دوام تر و شكننده تر از قسمت چوب طبيعي است.(دل قرمزي در بخش مركزي گرده بينه مشاهده مي شود)
راش ايران بسيار حساس به قارچ رنگين كمان و عامل قارچ باختگي مي باشد. بطوركلي دوام اين چوب در مقابل عوامل بيولوژيك كم است.
خواص فيزيكي و مكانيكي
چوب راش در كلاس چوبهاي نيمه سنگين قرار دارد. وزن مخصوص آن بسته به شرايط رويشگاهيgr/cm3 (6/0 – 8/0) و چوبي نيمه سخت با بافتي هموژن و يكنواخت است. مقدار همكشيدگي اين چوب نسبتا كم است. نقطه اشباع الياف آن حدود 30% مي باشد. بطور كلي چوب كاملا سالم و طبيعي راش داراي مقاومتهاي مطلوبي در برابر نيروي خمش و ضربه مي باشد.
در مجموع مقاومتهاي چوب راش تابع وزن مخصوص و در نتيجه ساختمان و شرايط رويشگاهي آن است.
خواص تكنولوژيكي
چوبي است خوش بوم و خوش كار ولي چوبهاي خيلي خشك آن (حدود 8% رطوبت) گاه باعث اشكال در كار با تيغه ها مي گردد. بخوبي رنده، سمباده زني و پرداخت مي شود. وقتيكه متناوبا در محيط هاي خشك و تر قرار مي گيرد، داراي توانايي زياد در نگاهداري ميخ و پيچ مي گردد. به آساني چسب مي پذيرد و لكه نمي شود، قابليت رنگ، لاك و پلي استر پذيري مناسبي دارد. نياز به پيش بتونه ندارد. اين چوب ممكن است در هنگام خشك كردن شكافها و تركهاي عميق بردارد و كج و معوج شود.
موارد كاربرد
از اين چوب در تهيه روكش و تخته لايه، دكوراسيون و صنايع مبلمان استفاده مي شود. در تهيه تراورس راه آهن به دليل قابليت آغشتگي با انواع محلولهاي حفاظتي مناسب مي باشد و در دست افزار برقي و حرارتي، خراطي، پاروي قايق، ميز و صندلي، جعبه سازي، در و پنجره سازي، تير و ستون خانه سازي و وسايل آشپزخانه و نرده هاي چوبي، ذغال گيري و همچنين در كاغذ سازي مورد استفاده قرار مي گيرد.
بلوط ( بلند مازو )
نام علمي Quercus Castaneifolia
خانواده Fagaceae
نام انگليسي Oak
نامهاي بومي:
بلند مازو، مازو، ميزي، موزي، سياه مازو، اشپر، پالوط، مايزو، بّرو، بّلو
رويشگاه
درخت بلوط مخصوص جنگلهاي قفقاز و خزر مي باشد، و در جنگلهاي ساحلي درياي خزر تا ارتفاعات فوقاني و از جنگلهاي گلي داغ و گلستان تا آستارا گسترش دارد. در ارتفاعات تا 2100 متر از سطح دريا رشد مي كند.
مشخصات اكولوژيكي (زيست محيطي)و گياهي گونه
بلوط درختي است بلند قامت كه به ارتفاع 40 متر بالغ و قطر آن به 5/3 متر مي رسد. در درختان كهنسال در پائين تنه درخت گورچه ظاهر مي شود. شاخه هاي جوان گوشه دار كه بتدريج صاف مي شود. ميوه آن بيضي شكل كشيده و در داخل پياله قرار دارد.
مشخصات ظاهري (ماكروسكوپي) چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
چوب بلوط بسيار ناهمگن است و در رديف چوبهاي بخش روزنه اي قرار دارد. آوندهاي چوب بهاره قطرشان زياد و با چشم معمولي بوضوح ديده مي شود، به اين علت حد دايره سالانه هم كاملا معلوم است. چوب برون و چوب درون اين چوب از يكديگر كاملا متمايز و رنگ چوب درون از قهوه اي مايل به زرد تا شكلاتي تغيير مي كند. چوبي است دانه درشت و راست تار، پس از رنده شدن كمي براق بنظر مي رسد. در حالت تازه بوي خاص (تانن) مي دهد. در سطح شعاعي اشعه چوبي كاملا مشخص و تلولو دارد. چوب بلوطي كه در جلگه و خاكهاي حاصلخيز روئيده باشد، داراي بافتي متراكم و سنگين است.
مشخصات ميكروسكوپي چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
شكل آوندها در مقطع عرضي دايره يا بيضي شكل است. قطر آنها در چوب بهاره از 300 تا 400 ميكرومتر و در چوب تابستانه تا 20 ميكرومتر مي رسد. اثر تيل بوفور در چوب بهاره بخصوص در درون چوب وجود دارد. در فضاي بين آوندها پارانشيم مماسي يا مواج بوفور ديده مي شود و بصورت پاراتراشال (همراه آوندي يا دور آوندي) نيز وجود دارد.
مقطع شعاعي (برش عمود بر سطح گرده بينه و در جهت طول آن)
عناصر آوندي داراي دريچه منفرد تخم مرغي شكل هستند منافذ بين ديوارة آوندي درشت و روزنه شكافي شكل دارند. منافذ بين اشعه چوبي – آوندها ساده با روزنه فراخ مي باشند. اشعه چوبي معمولا همگن مي باشند. بافت هاي فيبري از فيبرليبري فرم و فيبر تراكئيد تشكيل گرديده است. سلول هاي پارانشيمي در روي ديوارة خود منافذ متعدد دارند.
مقطع مماسي (برش مماس بر سطح گرده بينه)
اشعه چوبي تك سلولي يا پر سلولي هستند كه در حالت اخير پهني آنها بين 20 تا 30 سلول مي باشد. ارتفاع آنها در اشعه چوبي تك سلولي بين 6 تا 15 سلول در تغيير است و در اشعه چوبي پهن از چند ميلي متر تجاوز مي كند. عناصر آوندي كوتاه هستند.
معايب و فساد
معايب طبيعي مهم بلوط عبارتند از: گرد گسيختگي، شكاف يخ زدگي، دل گسيختگي، ماهك، گرد گسيختگي گاه در درختان جوان نزديك به مغز درخت و گاه در درختان مسن دورتر از مغز درخت بوجود مي آيد.
از آفات مهم بلوط مي توان به ليكتوس و سيركس و سوسك شاخك دراز اشاره كرد، كه بخصوص به چوبهاي خشك بلوط صدمات فراواني وارد مي سازد.
از امراض بلوط قارچ پوسيدگي قرمز از همه مهمتر است.
خواص فيزيكي و مكانيكي
وزن مخصوص چوب بلوط در 12% رطوبت بين gr/cm3 (5/0 تا 85/0) تغيير مي كند، اين اختلاف بعلت پهني دواير سالانه آن مي باشد، بطوريكه بلوطهاي كند رشد سبكتر و بلوطهاي سريع الرشد كه دواير پهن تري هم دارند سنگينتر و متراكم تر هستند. نقطه اشباع الياف آن حدود 25 تا 35% مي باشد. بطور كلي از خواص چوب بلوط تحمل زياد آن در برابر نيروي خمشي فشاري است. در واقع ضريب الاستيسيته بالايي برخوردار است، ولي تحمل آن در سطح شعاعي بعلت اشعه چوبي پهن چندان قابل توجه نيست، بهمين علت زود اين سطح شكافته مي شود. بلوطهاي سريع الرشد با بافت متراكم داراي تحمل زيادتري نسبت به نيروها در مقايسه با بلوطهاي سبك كند رشد مي باشد.
خواص تكنولوژيكي
چوب بلوط بسختي خشك مي شود، تخته هايي به ضخامت 30 ميليمتر 5 تا 6 ماه وقت لازم دارند تا در هواي آزاد به حالت خشك تجارتي برسند. در چوب خشك كني مصنوعي بشدت ترك مي خورند و شان عسلي مي شود. بهمين دليل تا هنگاميكه رطوبت چوبها بطور متوسط كمتر از 25% نشود نبايد حرارت كوره را از 45 درجه سانتي گراد بالاتر برد.
چوب بلوط خاصيت افزار خوري مناسبي دارد، تيغه ها را نمي سايد. در حالت تازه به آساني و بخوبي اره مي شود. رنده كردن و كام و زبانه كردن چوب بلوط آسان است. به آساني سمباده زني مي شود، براحتي سوراخ مي شود ولي در چوب بلوط لازم است كه از ميخ و پيچ ضد زنگ استفاده كرد. قابليت چسب پذيري بلوط خوب است ولي احتمال لكه لكه شدن چوب با چسبهاي قليائي نظير چسب كازئين وجود دارد.
موارد كاربرد
از اين چوب براي تهيه دسته افزار، چوب تونلي، ستون و پايه، از چوبهاي قطور آن براي اسكلت ساختمان، تخته لت، بشكه سازي مناسب است. در تهيه تراورس راه آهن چوب مناسبي است (چوبهاي بلوط با چوب درون زياد مناسبترند)، در پاركت سازي، مبل سازي، نجاري، تخته لت، روكش سازي، تخته لايه سازي، براي درب و پنجره و در صنايع كاغذسازي، نئوپان نيز كاربرد دارد. از تانن پوست آن در دباغي استفاده مي شود.
گردو
نام علمي Juglans Regia
خانواده Juglandaceae
نام انگليسي Walnut
نامهاي بومي:
گردو، جوز، گَوز، چارمغز، گِردِكان، اَقوزه، اَنقُوزَه، اِقويزِه، وُوُز، آقوز بوله، آقوز، قُز، جويز، آقوزدار
رويشگاه
بنظر مي رسد بومي چين و ايران باشد. درجنگلهاي شمال از آستارا تا گلي داغ و از جلگه و ساحل تا ارتفاع 1500 متر از سطح دريا انتشار دارد، در غرب كشور نيز در استان كردستان مشاهده مي شود.
مشخصات اكولوژيكي (زيست محيطي)و گياهي گونه
گردوي ايراني، تنه استوانه اي و نسبتا" بلند قامت و ارتفاع آن تا 30 متر نيز مشاهده شده است، پر شاخ و برگ و تاج سنگيني دارد. دير زيستي آن به 250 تا 300 سال مي رسد. ولي اغلب در سنين پيري درون تهي مي شود. رنگ پوست آن سفيد، برگهاي آن پهن و سبز روشن است.
مشخصات ظاهري (ماكروسكوپي) چوب
چوب گردو داراي چوب درون مشخص است، چوب برون خاكستري متمايل به قهوه اي روشن است، چوب درون آن قهوه اي تيره و اغلب رگه دار است كه رگه ها عبارتند از تجمع بيشتر تانن در متن چوب، گاه اين حالت بصورت لكه لكه نظير دل قرمز (چوب درون كاذب) راش جلوه مي كند.
چوب گردو مسن بافت همگن تر و درون چوب تيره تري دارد و به چوب گردوي جوان ترجيح داده مي شود. چوب گردو اغلب راست تار است ولي گاهي كج تار و مواج تار نيز در آن ديده مي شود. چوب گردو در رديف چوبهاي نيمه بخش روزنه اي قرار مي گيرد. چوب قسمتهايي از تنه كه داراي الياف درهم رفته (مجعد) است توليد نقش زيباي لوپ مي كند كه براي تهيه روكشهاي قيمتي و تزئيني بسيار مرغوب است.
مشخصات ميكروسكوپي چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
آوندها در چوب بهاره بصورت منفرد كه اغلب در جهت شعاعي منظم شده اند، ديده مي شود و بتدريج بطرف چوب تابستانه از قطر آنها كاسته مي شود. مي توان يك حالت نيمه بخش روزنه اي براي آن در نظر گرفت. اغلب درون آوندها تيل وجود دارد. اشعه چوبي بصورت نوارهاي ظريفي ديده مي شود. پارانشيم دور آوندي در اين چوب فراوان ديده مي شود. فيبر تراكئيدها داراي ديواره ضخيم مي باشد.
مقطع شعاعي (برش عمود بر سطح گرده بينه و در جهت طول آن)
آوندها داراي دريچه باز و ساده است. منافذ بين آوندي درشت و داراي روزنه عدسي شكل است. اشعه چوبي آن اغلب همگن است. در برش شعاعي حد دايره سالانه بصورت نوار باريك تيره تري ديده مي شود كه بعلت پارانشيم پاياني فشرده تر است. منافذ بين اشعه چوبي- آوند خيلي درشت و بيضي شكل است. الياف آن اغلب از نوع فيبر تراكئيد و بندرت فيبر ليبري فرم تشكيل يافته است.
مقطع مماسي (برش مماس بر سطح گرده بينه)
پهني اشعه چوبي بين 3 تا 5 سلول است و بلندي آن تا 25 سلول نيز مي رسد. گاه پارانشيم يك حالت مطبق هم نشان مي دهد. پارانشيم گردوي ايراني فاقد بلور است. ولي در پارانشيم هاي گردوي سياه بلورهاي اكسالات وجود دارد.
معايب و فساد
عيوب مهم گرده بينه درخت گردو عبارتند از: خراش ها و زخم هاي تنه درخت، شكاف و يا ميله يخ زدگي كه تا عمق درون چوب را هم فرا مي گيرد، گرد گسيختگي، گره هاي درشت در تنه درختان مسن درون تهي شدن مي باشد.
از عوامل پوسيدگي اين چوب مي توان قارچ گوش گردو را نام برد، علاوه بر قارچها حشراتي نظير آنوبيوم و ليكتوس نيز به اين چوب آسيب مي رسانند.
بهرحال دوام طبيعي چوب گردو زياد است و در كلاس چوبهاي با دوام قرار مي گيرد.
خواص فيزيكي و مكانيكي
چوب گردو در كلاس چوبهاي نيمه سنگين قرار دارد و از نظر سختي نيز در كلاس چوبهاي نيمه سخت قرار دارد. وزن مخصوص آن بين gr/cm3 (75/0 – 6/0) است. درصد همكشيدگي و واكشيدگي اين چوب كم است و در كلاس چوبهاي با ثبات قرار دارد. در برابر تغييرات رطوبت محيط از خود حساسيت زيادي نشان نمي دهد و گرده بينه هاي آن را مي توان بدون اضطراب از خطر شكافتن و ترك خوردن چند ماه انبار نمود. نقطه اشباع الياف آن در حدود 30- 28% مي باشد.
تحمل گردو در برابر نيروها بسيار خوب است و داراي ضريب الاستيسيته بالا، تحمل به شكافخوري زياد، همچنين تحمل آن در برابر پيچ و ميخ بسيار خوب و در برابر ضربه نيز از خود مقاومت زيادي نشان مي دهد.
خواص تكنولوژيكي
براحتي و بدون هيچگونه ضايعه اي مي توان چوب گردو را در هواي آزاد (بصورت طبيعي) خشك نمود. چوب گردو بسيار خوش كار مي باشد و تيغه ها را نمي سايد. به آساني رنده و پرداخت مي شود. اين چوب به آساني چسب، لاك و الكل مي پذيرد.
موارد كاربرد
از اين چوب در تهيه روكش هاي زيبا و گران قيمت تهيه مي شود. در صنايع مبلمان (مبل استيل) مورد استفاده قرار مي گيرد. در مدل سازي، خراطي، مجسمه سازي و صنايع دستي، منبت كاري، قالب كفش، درب و پنجره و دكورهاي چوبي استفاده مي شود.
اين چوب يكي از با ارزش ترين چوبها در كليه كارهاي هنري و درود گري و صنعتي است.
ملچ
نام فارسي: ملج
نام علمي Ulmus Glabra Huds
خانواده Ulmaceae
نام انگليسي Mountain Elm
نامهاي بومي:
ملج، مليج، شلوار، لورت، سرخه، لونگا، وزم كلاج، قره آغاج، غار غارجبلي، پشه خوار، پشه خام، كلج
رويشگاه
درخت ملج بومي جنگلهاي ايران است و در ارتفاعات ميان بند و بالابند و از جنگلهاي ارسباران و آستارا و طوالش تا گرگان و مينودشت مشاهده مي شود. اين درخت از ارتفاع 700 متر تا 1800 متر از سطح دريا گسترش دارد.
مشخصات ظاهري چوب
ملج درختي است نورپسند به ارتفاع 30 متر و قطر يك متر كه داراي رشد زياد و تاج مخروطي شكل و تنه شياردار دارد. جوانه هاي كوچك و سياه و تخم مرغي شكل است. برگها تخم مرغي شكل و نامتقارن با نوكي تيز و سطح زبر و داراي دندانه هاي مضاعف است. ميوه آن بالدار و بيضي شكل و گلهايش داراي پايك كوتاه و 5-4 پرچم دارد.
مشخصات ماكروسكوپي چوب
داراي چوب درون آن مشخص است و به رنگ قهوه اي كمرنگ است. داراي رگه هاي روشن قهوه اي مايل به خاكستري و كرم رنگ است. چوب برون كرم مايل به خاكستري و نسبتا پهن است. چوب با آوندهاي غير همسان (داراي حلقه تخلخل) است. دواير ساليانه مشخص و آوندهاي چوب بهاره بزرگ و با چشم غير مسلح قابل رويت است. اختلاف بين چوب بهاره و چوب تابستانه ناگهاني است. آوندهاي بهاره معمولا در 3-2 رديف است. آوندهاي چوب تابستانه كوچك و فراوان و در باندهاي كم و بيش مواج و كنسانتريك مداوم است. پارانشيم غير قابل رويت است. پره هاي چوبي در مقطع شعاعي مشخص و معلوم و در مقطع عرضي با چشم غير قابل تشخيص است. آوندهاي چوب تابستانه توليد پلاژ مي كند.
مشخصات ميكروسكوپي چوب
مقطع عرضي (برش عمود بر سطح گرده بينه در جهت عمود بر طول آن)
اين چوب ناهمگن است و بخش روزنه اي و داراي چوب درون مشخص است. بخش روزنه اي از دو تا چهار رديف آوندهاي درشت منفرد و يا چسبيده به هم دو تا سه تايي تشكيل شده است. در چوب تابستانه آوندها در رديف هاي دو تا چهار تايي قرار گرفته اند، كه تشكيل نوارهاي مماسي و يا تقريبا مورب را ميدهند. اشعه چوبي داراي پهني متفاوتي هستند. تعداد آنها در هر ميليمتر تقريبا به 12 عدد ميرسد. پارانشيم همراه آوندي فراوان ديده مي شود و تشكيل نوارهاي مماسي در چوب تابستانه را مي دهد. بافت فيبري متراكم مي باشد. حد دواير سالانه مشخص است و در برخورد با آوندهاي درشت كمانهاي كوچكي را تشكيل مي دهد.
مقطع شعاعي (برش عمود بر سطح گرده بينه و در جهت طول آن)
عناصر آوندي داراي دريچه منفرد و ديواره آنها مزين به نوارهاي ضخيم مارپيچي مي باشند. منافذ بين ديواره آوندي و بين آوندها – اشعه چوبي شبيه به هم است. تقريبا بزرگ و متعدد مي باشند. بافت فيبري غالبا از فيبر ليبري فرم تشكيل شده است و به ندرت فيبر تراكئيد هم ديده مي شود كه در اين حالت ديواره آنها مجهز به ضخامت هاي مارپيچي است.
مقطع مماسي (برش مماس بر سطح گرده بينه)
اشعه چوبي با پهني متفاوت وجود دارند. غالبا پهني آنها به 4 تا 5 سلول مي رسد، و گاهي از يك تا 3 و يا 6 تايي هم ديده مي شوند. ارتفاع آنها نيز كاملا متغير است و از 30 تا 60 سلول تغيير مي يابد.
خواص فيزيكي و مكانيكي
چوب اوجا چوبي نيمه سنگين است و وزن مخصوص آن بين gr/cm3 (75/0-60/0) تغيير مي كند. به طور كلي چوبي نيمه سخت مي باشد. قابليت جذب رطوبت آن زياد است و قابليت شكاف خوري آن كم است، همكشيدگي آن كم و نسبتا بادوام است و كار آن آسان است. چوب آن چنانچه جزو مصالح ساختماني مصرف شود سالهاي متمادي دوام مي كند و از گزند آفات و امراض مصون باقي مي ماند.
موارد كاربرد
از اين چوب به علت همكشيدگي كم در نجاري و مبل سازي استفاده مي شود. در تهيه وسايل كشاورزي و قطعاتي كه در محل هاي مرطوب مورد استفاده قرار مي گيرد (چوبهاي معدن و بنادر) و نيز پله سازي، قفسه بندي روكش سازي و تخته سه لايه سازي و بالاخره د رنئوپان مورد استفاده قرار مي گيرد.
تخته ساپلی
SAPELE، Sapelli، Sapeli نام فنی و مرسوم :
Entandrophragma cylindricum : نام علمی
توزیع: گرمسیری آفریقا
اندازه درخت: 100-150 فوت (30-45 متر)، قطر تنه 3/5 فوت (1-1.5 متر)
(670 kg / M3) میانگین وزن خشک:
gr/cm ³ وزن مخصوص
رطوبت رطوبت
0% 12%
0.550 0.720
میزان سختی : 280/6 نیوتن
مدول پارگی : 9/109 مگاپاسکال
مدول الاستیسته : 04/12 گیگاپاسکال
مقاومت به ضربه : 4/60 مگاپاسکال
میزان انقباض و کشش : شعاعی 4.8٪ ، مماسی: 7.2٪ ، حجمی: 12.8٪
بافت درونی بافت همگنی است و دارای کیفیت نیمه سخت است و منافذ کوچکی دارد . از لحاظ رنگ دارای رنگ قهوه ایی مایل به قرمز تیره می باشد . در مورد خواص مکانیکی قابلیت تورق و قابلیت خم شدن مناسبی دارد . تا حدودی سخت کار است اما دارای دوام خوبی نسبت به پوسیدگی است. دارای چسب پذیری بسیار خوبی است . نامهاي محلي متفاوتي در کشورهاي مختلف آفريقا دارد. درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفيد مايل به صورتي رنگ دارد. بافت يکدست و وجود پرمگسهاي درخشان و براق که باتغيير جهت نور درخشش متفاوتي دارند از ويژگيهاي شاخص اين چوب است. در مقطع شعاعي نقوش نواري صدفي و در مقاطع مماسي نقوشي متنوع چون موجي، مجعد، جناغي دارد. به دليل همکشيدگي و واکشيدگي کم در هنگام خشک شدن کمتر دچار عيب مي شود. ضربه پذيري خوب، پرداخت عالي،پيچ خوري و ميخ خوري بالا از خصوصيات بارز اين چوب است ولي رنگ پذيري و واکس خوري بايد همراه با بتونه کاري انجام شود.
موارد استفاده : در مبلمان ، ساختمان سازی ، روکش تخته لایی ، کفپوش، درب سازی و کابینت ،... قابل استفاده است . به دليل ضربه پذيري و ضريب الاستيسيته بالا در سازه ها و در تهيه قايق هاي بادباني وتفريحي مناسب است
درخت زبان گنجشک
Fraxinus excelsior
از گونه‌های گیاهان گلدار از راسته نعناسانان است. این درخت بیشتر بومی اروپا است و در شمال اسکاندیناوی و جنوب شبه‌جزیره ایبری انتشار دارد همچنین این درخت در جنوب غربی آسیا از شمال ترکیه تا شرق قفقاز و کوه‌های البرز می‌روید.
در ایران نام‌های محلی گوناگونی دارد مانند «درخت ون»، «دردار»، «وند»، «ونو»، «بناو»، «بنو»، «اهر»، «نباوج»، «قوش دیلی»، «تلک وتلکوچی»، «خوش تباخ»، «لسان العصفور»، «لسان العصافیر». به خاطر شکل میوه‌های درخت است که نام «زبان گنجشک» را برایش برگزیده‌اند. میوه‌های خشک و بیضی شکلی که کمی نوک تیز می‌شوند و شبیه زبانِ گنجشک هستند. میوه زبان گنجشک «سامار» نیز نامیده می‌شود.
زبان گنجشک درختی با تاجی گسترده و تنه ای راست و به قطر 100 سانتی متر ی باشد.پوست آن در ابتدا صاف و مخاکستری که بعدها دارای شکاف های عمودی وسطی و رنگ خاکستری مایل به سیاه می شود.شاخه های جوان و یکساله ستبر و تنوند و راست،خاکستری روشن تا مایل به سبز و با جوانه های زمستانی تقابل و سیاه مخملی مشخص و واضح می باشند.برخی از انشعابات کوتاه آن حالت خمیده و منحنی دارند.برگها از تعداد زیادی برگچه های بدون دمبرگ تشکیل شدند.برگچه ها نیزه ای شکل،بعضی وقتها تا 12 سانتی تر طول دارند،نوکدار و در حاشیه مضرس،در سطح رو سبز تیره و در سطح زیر سبز روشن می باشند.در پاییز تغییر رنگ واضحی نمی دهند.معمولا فقط مایل به خاکستری یا قهوه ای می شوند و یا هنگامیکه هنوز سبز هستند می ریزند.گل های پلی گام بصورت پانیکولهای متراکم و افراشته و بدون گلپوش می باشند.گل های هرمافرودیت دارای دو پرچم مشخص با بساک قرمز رنگ و کلاله دو قسمتی هستند.گلهای نر فقط دارای دو پرچم و گلهای ماده دارای یک مادگی و تعدادی پرچم عقیم می باشند.گلها قبل از برگها و معمولا در فروردین ظاهر می شوند.
زبان گنجشک یک درخت بومی اروپاست و گسترش آن از طرف شمال تا اسکاندیناوی جنوبی و از طرف شرق تا اورال می باشد.درخت سازگاری است که در زمینهای پست تا نقاط کوهستانی می روید.با این وجود این درخت جنگل های سطح و مرطوبی که نزدیک به رودخانه باشد و خاک های غنی و نمناک را ترجیح می دهدحتی خاک های اشباع شده را در جنگل های مسطح تحمل می کند.این گونه یک درخت الواری با اهمیت و با چوب عالی می باشد.
زبان گنجشک گل ملی کشور سوئد است.
ارتفاع : 9تا 12 متر
قطر تاج پوششی : 4تا 9 متر
درختی است با تاج کروی که در جوانی فرم باز و در بلوغ تاجی متراکم دارد . پوست تنه خاکستری، قرمز با شیار های عمیق است . پایایی قابل توجه آن در شرایط صحرائی وساحلی و سازگاری آن به انواع خاک ها ، زبان گنجشک را در ردیف یکی از گیاهان مقاوم به شرایط نامساعد قرار داده است.
برگ : برگ ها متقابل و مرکب به طول 10تا 20 سانتیمتر و معمولا متشکل از 5 برگچه، گاهی
پرز دار،دندانه دار ویا بدون دندانه به طول 2 تا 4 سانتیمتر و پهنای 2 تا 5/2 می باشد . رنگ برگ ها سبز روشن است که در پاییز، قبل از خزان زرد رنگ می شود.
گل: گل ها چند جنسی و بدون کاسبرگ، نافه با دو پرچم ، در اوائل فروردین قبل از باز شدن برگها شکوفا می شوند .زبان گنجشک درختی دو پایه است و گل های نر وماده روی درختان جداگانه شکوفا می شوند. گل های ماده تقریباً سبز وگل های نر زرد است و ارزش زینتی ندارد.
میوه : فندقه های بالدار مستطیلی تا بیضوی به رنگ قهوه ای به طول 5/2 سانتیمتر و به صورت خوشه ای بلند آویخته،فقط بر درختان ماده می روید. ارزش زینتی نداشته و از بهار تا زمستان پایا هستند.
سیستم ریشه: عمیق
سرعت رشد: متوسط تا سریع
آب وهوا: گرما و آب وهوای صحرائی و ساحلی را تحمل می کند. سرمای زیاد و ممتد را نمی پذیرد
خاک: خاک مرطوب و غنی را ترجیح می دهد ولی در خاک های خشک و قلیائی نیز رشد مناسبی دارد.
نور مستقیم خورشید و باد را تحمل می کند.
هرس: شاخه های اولیه نهال جوان در پاییز هرس شود . نیاز به هرس سالانه ندارد.
تغذیه: هر سال در پاییز کود دامی پوسیده داده شود.
3- آفات و بیماری ها :
تقریباً عاری از هر دو است. در صورت مشاهده شپشک با سم دیازینون سمپاشی شود.
چوب زبان گنجشک(ون) دارای مقاومت و سختی مناسب و دارای قابلیت فرم پذیری خوبی می باشد. رنگ این چوب عموماً زرد ملایم است كه برای ساخت كه برای قطعات چوبی مانند قاب و فرم تابلو ها، عصا و راكت تنیس استفاده می شود.
فهرست منابع:
1- آقاجاني چوبري، عبدالعظيم. پور مراد، فريدون. چوبهاي صنعتي و باغي ايران(درختان منطقه هيركاني). جلد اول، ناشر مديريت تحقيق و توسعه شركت صنعت چوب شمال. 1374
2- نيلوفري، پرويز.چوب شناسي (چوبهاي ايران)، انتشارات دهخدا.1364
3- پارسا پژوه، داوود. اطلس چوب هاي شمال ايران. انتشارات دانشگاه تهران.1380
4- آقاجاني چوبري، عبدالعظيم. پور مراد، فريدون. چوبهاي صنعتي و باغي ايران(درختان منطقه هيركاني). جلد اول، ناشر مديريت تحقيق و توسعه شركت صنعت چوب شمال. 1374
5- نيلوفري، پرويز.چوب شناسي (چوبهاي ايران)، انتشارات دهخدا.1364
6- پارسا پژوه، داوود. اطلس چوب هاي شمال ايران. انتشارات دانشگاه تهران.1380
7- پارسا پژوه، داوود.شناخت چوبهاي تجاري جهان.جزوه درسي. 1378